Kooperatiflerde Denetim Türleri
Kooperatiflerde iç denetim, üst denetim ve dış denetim olmak üzere başlıca üç türlü denetim vardır.
a. İç denetim: İç denetim, kooperatifin tüm faaliyetlerinin gözden geçirilmek suretiyle yapılan bir denetimdir. Amacı, kooperatifin her türlü zararlara karşı korunup korunmadığının, faaliyetlerin mevzuatla uyum içinde yürütülüp yürütülmediğinin araştırılmasıdır. İç denetim, kooperatif genel kurulu, ortakları ve denetçilerce yapılmaktadır.
aa. Genel kurul denetimi: Kooperatifte yapılan tüm iş ve işlemlerin genel kurulda görüşülmesi, zorunlu organların seçilmesi, bu organların ibra edilmesi ve gerekirse hukuki sorumluluklarına gidilmesi amacıyla yapılır.
bb. Ortakların denetimi: Kooperatif yöneticilerinin çalışmalarının yeterli olup olmadığı, bu faaliyetlerin kooperatifin amacına ulaşmaya imkan verip vermediği, aksaklıklar varsa bunların tespiti ortakların yapacakları denetim ile tespit edilebilir. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda kooperatif ortaklarına denetim yapmaları için verilen haklar aşağıda özetle belirtilmiştir:
1. Bilgi edinme ve suret istemek (KK m.24, 25),
2. İzin almak kaydıyla defter ve belgeleri incelemek (KK m.25),
3. Genel kurul toplantılarına katılmak, seçmek ve seçilmek (KK m.26),
4. Genel kurulu toplantıya çağırmak (KK m.44),
5. Gündeme madde eklemek (KK m.46, f.3),
6. Dava etmek (KK m.65, 66),
cc. Denetçilerin Denetimi: Genel kurul namına yönetim kurulunun bütün işlem ve hesaplarının incelenmesi faaliyetleridir. Denetçiler bu faaliyetleri mevzuat hükümleri gereği, kendilerine verilen görev, yetki ve sorumluluklar kapsamında gerçekleştirmektedir.
b. Üst denetim: Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez Birlikleri, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin kanun ve ana sözleşme gereğince ya da Bakanlığın görev vermesi durumunda kendilerine ortak kooperatiflerin faaliyetlerini denetlemesidir.
c. Dış denetim: Kooperatifin, kendi personeli veya kooperatifle doğrudan ilgili olmayan, bağımsız bir denetim organı, grubu veya kişisi tarafından denetlenmesidir. Bakanlık, noter, sicil memurluğu ve bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacak denetim birer dış denetimdir.
